در گذشته بیماری های واگیر دار در جوامع بشری و خصوصا بین افراد سالمند و کودکان شیوع زیادی پیدا کردهبود. به همین علت، کارشناسان حوزه ی سلامت به این نتیجه رسیدند که استفاده از وسایل شخصی میتواند نقش موثری در کاهش این امراض داشته باشد. خوشبختانه این توصیه آنها به خوبی مورد استقبال عموم قرار گرفت و رفته رفته برای مردم تبدیل به یک عادت شد. استفاده از وسایل شخصی، علی الخصوص ظروف جداگانه در مراسمهای عمومی چون جشنها و میهمانیها، دورهمیهای دوستانه و خانگی و حتی در محیط خانواده رواج یافت و در پی آن، نیاز به استفاده از وسایل پلاستیکی یکبار مصرف به وضوح حس میشد. کارشناسان حوزه پزشکی نیز کمک گرفتن از وسایل یکبار مصرف را توصیه میکردند و معتقد بودند که استفاده از سرنگ ها و وسایل جراحی برای بیش از یک نفر از هیچ نظر قابل توجیه نیست. در این زمان ورود و استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در زندگی مردم با استقبال خوبی مواجه شد و آرامش خاصی از این جهت در حوزه سلامت عمومی جامعه حاکم شد. اما متاسفانه این آرامش مقطعی بود و مردم با استفاده فراوان از لوازم پلاستیکی با معضلات بهداشتی و زیست محیطی جدیدی دست به گریبان شدند. این مسئله علاوه بر تاثیر انکار نشدنیای که بر حوزه سلامت داشت فعالان محیط زیست را هم نگران کرده و باعث درگیری آنها با معضل جدیدی به نام پلاستیک شد.
نقش مواد پلاستیکی در دنیای امروز
مواد پلاستیکی و در کل پلیمرها جزو جدانشدنی زندگی این روزهای انسانها هستند. این مواد در صنایع مختلفی چون صنعت بسته بندی، لوازم خانگی، تولید و استفاده از دستگاههای مخابراتی، صنعت خودرو، ساختمان سازی و … کاربردهای فراوانی دارند. پلاستیکها بسته به نوع کاربردی که دارند، از طول عمر متفاوتی برخوردار میباشند. مثلا مواد پلاستیکی به کار رفته در ساخت رایانهها، لوازم جانبی تلفنهای همراه و انواع لوازم خانگی نسبت به مواد پلاستیکی به کار رفته در صنایع بسته بندی، نایلونها و ظروف یکبار مصرف از طول عمر بیشتری برخوردارند. همان طور که پیش تر هم گفتهشد، امروزه یکی از بزرگترین و حادترین مشکلاتی که بشر با آن روبروست معضل پلاستیک است.
تجزیه ناپذیر بودن پلاستیکها
تجزیه ناپذیر بودن پلاستیکها
پلاستیک و ابزار و وسایل ساخته شده از آن بسیار پرکاربرد و مفید هستند اما متاسفانه مسئلهای که باعث شده این ماده به عنوان یک معضل بزرگ برای جوامع جهانی شناخته شود تجزیه ناپذیر بودن آنّ است. تجزیه این مواد در طبیعت حدود ۳۰۰ سال و گاهی حتی بیشتر به طول میانجامد. زباله و پسماندهای مواد پلاستیکی در همه جای طبیعت وجود دارند و قرار هم نیست که تحت هیچ شرایطی در مدت زمانی کوتاه به مواد مفید دیگری تبدیل شوند.
نگهداری از محیط زیست در برابر پلاستیک
با توجه به مسائلی که گفته شد حفظ محیط زیست و نگهداری از طبیعت در برابر پلاستیکها امری ضروری است اما باید به این نکته نیز توجه داشت که با توجه به میزان نیازی که امروز بشر به این ماده دارد حذف کلی آن از زندگی روزمره انسانها امکان پذیر نیست. بنابراین، حفظ منابع و مواد سازنده پلاستیک و ایجاد تعادل و بهینه سازی قیمت محصولات ساخته شده از آن نیز موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. همان طور که میدانید تقریبا تمام پلاستیک های رهاشده در طبیعت تجزیه ناپذیر بوده و جزو زبالههای زیست تخریب ناپذیر به شمار میروند. تمام این زبالهها و مواد پلاستیکی نیاز به صنعتی به نام بازیافت دارند که امروزه تبدیل به یک کسب و کار تقریبا بزرگ شده و افراد زیادی از این راه به امرار معاش و کسب درآمد مشغول هستند. اما یکی از مشکلات حوزه بازیافت این است که متاسفانه قطعات پلاستیکی فقط دو تا سه بار قابلیت باریافت دارند. مشکل بعدی اینجاست که وقتی انواع مختلف پلاستیک کنار هم ذوب می شوند تمایل به جدایی فازی دارند و به صورت لایه های جدا روی هم قرار می گیرند. این لایه های جدا یا به عبارتی مرزهای فازی در نهایت باعث افت کیفیت پلاستیک پس از بازیافت می شوند. به همین دلیل برخی از پلاستیکهای بازیافتی فقط میتوانند در کاربردهای محدودی مورد استفاده قرار بگیرند. به علاوه، هربار که پلاستیک بازیافت میشود باید مواد بکری به آن اضافه شود تا باعث یکپارچگی مواد بازیافتی شود. یعنی حتی در زمان انجام این عمل هم دوباره باید از پلاستیکهای جدید استفاده شود.
ورود پلاستیکهای زیست تخریب پذیر
ورود پلاستیکهای زیست تخریب پذیر
با توجه به مسائلی که گفته شد به نظر میرسد که پیدا کردن راهی برای استفاده مفید و مجدد از پلاستیکها نیاز جدی جامعه جهانی امروز است. به همین جهت جامعه شناسان و دانشمندان محیط زیست به این نتیجه رسیدند که باید نوع جدیدی از پلاستیک تهیه شود که علاوه بر رفع نیازهای جامعه بتواند بدون هیچ مشکلی بیش از هزار بار مورد بازیافت قرار بگیرد. خوشبختانه محققان پس از تحقیق و بررسیهای فراوان موفق شدند پلاستیکهای تجزیه پذیری را تهیه و وارد بازار کنند. این پلاستیکها به دلیل ساختار خاصی که دارند، قابلیت آن را دارند که بیشتر از هزار بار با استفاده از مواد شیمیایی مناسب بازیافت شوند. طراحی این پلیمرها به نحوی است که در اثر انجام فرایندهای لازم بلوکهای اولیه آنها دچار شکستگی میشود. این موضوع میتواند نوید بخش خبرهای خوبی برای نجات دنیا از انبوه پلاستیکهای تجزیه ناپذیر و غیر قابل بازیافت باشد. برخی مواد شیمیایی در طبیعت و آزمایشگاهها وجود دارند که در اثر برخورد با نوع جدید پلاستیکها میتوانند ترکیب پلیمرهای آنها را به شکلی شبیه به بلوکهای اولیهای که سازنده آنها بوده در آورند و در نهایت، باعث شوند که بازیافت مواد پلاستیکی به خوبی انجام شود. همچنین محققان اعلام کردهاند که ماده اولیه این نوع از پلاستیکهای قابل بازیافت از دوام بالاتری نیز برخوردار میباشد. آمارها نشان میدهد که تنها کمتر از ۱۰ درصد از پلاستیکهای غیرقابل بازیافتی که پیش از این تولید میشدند به مرحله بازیافت رسیدهاند و باقی آنها یا در طبیعت رها شدهاند و یا در محل زبالههای غیر قابل بازیافتی دفن شدهاند.
چرا مقادیر زیادی از پلاستیک و وسایل پلاستیکی تولید و روانه بازار میشود؟
یکی از علل تولید زیاد محصولات پلاستیکی قیمت پایین و به صرفه آنهاست. همچنین این محصولات کاربردهای متنوعی دارند و از بسیاری جهات مفید واقع شدهاند. شاید بتوان گفت که بزرگترین مشکل پلاستیکها تجزیه ناپذیر بودنشان بود که آن هم با تولید پلاستیکهای قابل بازیافت تا حد زیادی حل شده است. البته پیش از این هم پلاستیکهایی بودند که قابلیت بازیافت شدن را داشتند اما تعداد دفعات بازیافت آنها بسیار محدود بود و اگر بیش از ظرفیتشان بازیافت میشدند، دچار افت کیفیت شدیدی میشدند و علاوه بر آن، بوی ناخوشایند و بدی هم میدادند. به همین دلیل پس از دو یا سه بار بازیافت شدن، یا توسط افراد مختلف در طبیعت رها شده و به زبالههایی مخرب طبیعت تبدیل میشدند و یا به همراه باقی زبالههای غیر قابل بازیافت برای همیشه دفن میشدند. یکی از بزرگترین عواملی که مانع بازیافت نوع قدیم پلاستیکها میشد تبدیل شدن آنها به مولکولهایی بود که بلافاصله قابل استفاده نبودند و فرآیند بازیافت آنها به صرف زمان و انرژی زیادی نیاز داشت. در مقابل، پلاستیکهای تجزیه پذیری که امروزه مورد استفاده قرار میگیرند در هنگام بازیافت تنها میکروبهای موجود در ساختارشان را از دست میدهند و این قابلیت را دارند که در حین بازیافت دچار شکستگی بلوکهای اولیه سازندهشان شوند که این موضوع در نهایت منجر به کاهش آلودگی و افزایش بازدهی عمل بازیافت میشود. برخی از شیمیدانهایی که در دانشگاه ادینبورگ در حال بررسی و مطالعه پلاستیکهای بازیافت شونده هستند اذعان میدارند که طراحی این نوع از پلیمرهای پلاستیکی عملی متعادل کننده به شمار میرود. پلیمر در واقع به زنجیره بلندی از مونومرها گفته میشود که دانههای هر رشته را به یکدیگر متصل میکنند. مونومرها برای تبدیل شدن به رشتههای پلیمری و ایجاد بلوکهای اولیه نیازمند دما و حرارت بالایی هستند. علت این مسئله نیز آن است که پلاستیک تولید شده پس از مواجهه با اجسام داغ تغییر شکل ندهد یا حالت چسبندگی پیدا نکند و علاوه بر زیست تخریب پذیر بودن، از کیفیت مناسبی نیز برخوردار باشد.
نظر کاربران